Από το Μίκυ Μάους στο Κόμιξ είναι ο τίτλος της συνέντευξης που παραχώρησε ο πρώην εκδότης των ελληνικών περιοδικών Ντίσνεϋ, Χρήστος Τερζόπουλος, στο επιτελείο του περιοδικού ΚΟΜΙΞ. Η συνέντευξη έγινε με την αφορμή δύο επετείων. Την συμπλήρωση των 2.000 τευχών του Μίκυ Μάους και των 200 τευχών του ΚΟΜΙΞ. Η συνένετυξη δημοσιεύτηκε στο επετειακό διπλό ΚΟΜΙΞ 200 συνοδευμένη από πλούσιο φωτογραφικό υλικό για την ζωή του Τερζόπουλου.
Το επετειακό σχέδιο του Ντον Ρόσα για τα 200 τεύχη του ΚΟΜΙΞ. Το σκίτσο δημοσιεύτηκε μαζί με την συνέντευξη του Τερζόπουλου.
~ ~ ~
Μερικές φορές, οι επέτειοι που σηματοδοτούν συμβολικούς σταθμούς σε μια δημιουργική πορεία συνωστίζονται στην ζωή ενός ανθρώπου. Αυτό ακριβώς συνέβη και στον Χρήστο Τερζόπουλο. Τον περασμένο Νοέμβριο, το Μίκυ Μάους, το πρώτο του περιοδικό, συμπλήρωσε δύο χιλιάδες τεύχη συνεχούς παραμονής στα περίπτερα. Τώρα, τρεις μήνες αργότερα, το Κόμιξ συμπληρώνει αισίως τον διακοσιοστό του μήνα. Για τους αναγνώστες μας, η διαδοχή των δύο αυτών επετειών συνοψίζει, κατά κάποιον τρόπο, την ιστορία της γνωριμίας τους με τα κόμιξ της Ντίσνεϋ.
Κόμιξ: Στην χώρα μας, ο όρος <<μικυμάους>> είναι συνώνυμο τόσο των κόμιξ όσο και των καρτούν. Πόσο έχετε συμβάλλει σε αυτό;
Χρήστος Τερζόπουλος: Εγώ μεγάλωσα διαβάζοντας <<μικυμάους>> και η μοίρα θέλησε να τα εκδώσω κιόλας. Έτσι τα λέγαμε τότε. Όμως, τα <<μικυμάους>> που αγαπήσαμε είναι και αυτά μέρος της αξιόλογης τέχνης των κόμικς. Όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, κυκλοφόρησε το Κόμιξ, ένα περιοδικό που ανέδειξε κι άλλες πλευρές της υπόθεσης, μέσα από το έργο ενός κορυφαίου δημιουργού που είχαμε αγαπήσει μέσα από τις σελίδες του Μίκυ Μάους. Για μένα, λοιπόν, αλλά πιστεύω και για όλους τους Έλληνες αναγνώστες που μεγάλωσαν διαβάζοντας τα περιοδικά μας, το Κόμιξ είναι μέρος μιας συνεχιζόμενης πορείας που άρχισε με το Μίκυ Μάους... αγαπήσαμε τα κόμικς διαβάζοντας <<μικυμάους>>.
Κόμιξ: Όλα λοιπόν ξεκίνησαν με ένα ποντίκι και το περιοδικό του...
Χρήστος Τερζόπουλος: Όταν ήμουν μικρός, τα κόμικς της Ντίσνεϋ εκδίδονταν στην Ελλάδα από τον οίκο Πεχλιβανίδη, στο Γέλιο και Χαρά. Το διάβαζα κι εγώ όταν ήμουν παιδί. Εκτός από ήρωες του Ντίσνεϋ είχε και ήρωες της Warner, την Μικρή Λουλού και άλλα κόμικς. Όμως, οι ιστορίες του Ντίσνεϋ δεν έβγαιναν σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η ιστορία αυτή δεν πήγε καλά. Τα χρόνια περνούσαν και δεν υπήρχαν στην Ελλάδα καθαρά ντισνεϋκά περιοδικά. Ο τότε αντιπρόσωπος της Ντίσνεϋ στην Ελλάδα, ο Αλκαίος Αγγελόπουλος, ο οποίος συνδεόταν προσωπικά με την οικογένεια Ντίσνεϋ, γνώριζε τον πατέρα μου: του παρείχε δημοσιογραφικό υλικό για την Γυναίκα. Αυτή η συγκυρία τον ώθησε να προτείνει μια μέρα στον πατέρα μου να βγάλει στην Ελλάδα τα <<μικυμάους>> που διάβαζα μικρός. Μετά, το ένα έφερε το άλλο... Μερικές φορές αναλογίζομαι το παρελθόν και το αντιμετωπίζω σαν μια σειρά συμπτώσεων.
Κόμιξ: Πώς βρεθήκατε λοιπόν στο τιμόνι του Μίκυ Μάους σε τόσο μικρή ηλικία;
Χρήστος Τερζόπουλος: Ο πατέρας μου δεν μπορούσε να ασχοληθεί προσωπικά. Δεν μπορούσε να κάθεται και να τα βγάζει ο ίδιος, μαζί με την Γυναίκα και τους υπόλοιπους τίτλους. Εξάλλου, τα <<μικυμάους>> δεν ήταν το χόμπυ του. Είχε άλλες δραστηριότητες: έβγαζε φωτογραφίες, ζωγράφιζε, έγραφε... Έτσι η αποστολή ανατέθηκε σε εμένα. Η προετοιμασία είχε αρχίσει πολλούς μήνες νωρίτερα. Το φθινόπωρο του 1965 πήγα για πρώτη φορά στην Έκθεση Βιβλίου στην Φρανκφούρτη για να συνατήσω κι άλλους Ευρωπαίους εκδότες, να αναζητήσω ιδέες και συμβουλές. Βέβαια, πρέπει να ομολογήσω ότι δεν θυμάμαι πια και πολλά πράγματα. Ιδιαίτερα τις πρώτες χρονιές ήμουν και λιγάκι σαστισμένος με όλη αυτή την κατάσταση. Για μένα ήταν κάτι καινούργιο, έπρεπε να πληροφορούμαι πάρα πολλά. Στην συνέχεια ήρθαμε σε επαφή με τους Ιταλούς εκδότες και τους ζητήσαμε υλικό. Το πρώτο μοντέλο που ακολούθησα ήταν το Topolino, το εβδομαδιαίο ιταλικό περιοδικό. Οι πρώτες ιστορίες του Μπαρκς που δημοσιεύσαμε στο Μίκυ Μάους ήταν προσαρμοσμένες στο μικρό σχήμα του Topolino. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν περιορισμοί όσον αφορά στην μορφή των ιστοριών. Οι εκδότες μπορούσαν να προσαρμόζουν το υλικό που είχαν στην διαθεσή τους στο σχήμα των περιοδικών τους. Οι Ιταλοί έπαιρναν τις ιστορίες με τις τέσσερις σειρές καρέ και τις προσάρμοζαν για σελίδες των τριών σειρών. Οι Γάλλοι, αντίθετα, προσάρμοζαν τις ιστορίες τους για σελίδες με μεγαλύτερο μέγεθος.
Κόμιξ: Ήταν μια εποχή ρομαντική και ηρωική, αλλά ταυτοχρόνως και δύσκολη.
Χρήστος Τερζόπουλος: Όταν ξεκίνησε το Μίκυ Μάους, το επιτελείο του περιοδικού αριθμούσε μόλις τρία άτομα. Κι εγώ έκανα την θητεία μου στο ναυτικό. Είχα στην διάθεσή μου μόλις λίγες ώρες κάθε βράδυ για να πηγαίνω στο γραφείο και να ετοιμάζω το περιοδικό. Μετά, πριν κλείσει τον πρώτο του χρόνο, μας προέκυψε και το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Για το επόμενο τεύχος, είχαμε προγραμματίσει τον Βασιλιά της Δύσης, μια πάρα πολύ ωραία ιστορία σε δύο συνέχειες. Στο εξώφυλλο εμφανιζόταν ο Μίκυ με στέμμα.
Χρειάστηκε να αλλάξουμε επειγόντως το εξώφυλλο. Αναγκαστήκαμε να ξύσουμε το φιλμ για να διαγράψουμε το επίμαχο στέμμα και να αλλάξουμε τον τίτλο, για να μην φανεί ότι εκμεταλλευόμαστε τις περιστάσεις. Ύστερα, στα πρώτα χρόνια της δικτατορίας, έπρεπε να πηγαίνουμε στο υπουργείο Προεδρίας για να πάρουμε την έγκριση της λογοκρισίας. Υποβάλλαμε για έγκριση κάθε τυπογραφικό. Δεν μπορούσε να κυκλοφορήσει το περιοδικό χωρίς το <<τυπωθήτω>>, Τότε όλοι διάβαζαν Μίκυ Μάους... ακόμα και η λογοκρισία.
Κόμιξ: Πώς φτάσαμε στο Κόμιξ;
Χρήστος Τερζόπουλος: Το Μίκυ Μάους ακολούθησαν κι άλλοι τίτλοι: Το μηνιαίο Μεγάλο Μίκυ, τα Κλασσικά, το βραχύβιο Βέλος που δημοσίευε μη ντισνεϋκά κόμικς, από Φλας Γκόρντον μέχρι Τεν Τεν. Ήδη για το πρώτο τεύχος του Μίκυ Μάους είχα διαλέξει μια ιστορία ενός άγνωστου ακόμα σχεδιαστή: του Καρλ Μπαρκς. Είχα ξεχωρίσει το στυλ του και οι ιστορίες του ήταν οι αγαπημένες μου. Όταν κυκλοφόρησε στην Αμερική η Carl Barks Library, ο Αλκαίος Αγγελόπουλος με κάλεσε στο γραφείο του για να μου δείξει τα <<Άπαντα>> του αγαπημένου μου σχεδιαστή. Μου πρότεινε να τα βγάλω κι εγώ σε βιβλίο, αλλά εγώ είμαι <<περιοδικατζής>>. Προτίμησα να βγάλω ένα ακόμη περιοδικό <<μικυμάους>>. Όμως, αυτή τη φορά θα το έλεγαν Κόμιξ. Με ξ στο τέλος.
Κόμιξ: Ποια είναι σήμερα η θέση του Κόμιξ στον χώρο των περιοδικών;
Χρήστος Τερζόπουλος: Το Κόμιξ είναι για μας πάρα πολύ σοβαρή υπόθεση. Και για τις δικές μας εκδόσεις, και, πιστεύω, για τις ντισνεϋκές εκδόσεις γενικότερα. Κάθε τίτλος έχει την ιδιαιτερότητά του, όμως το Κόμιξ παρουσιάζει μια μοναδική ποικιλία στις επιλογές του, δημοσιεύοντας τις καλύτερες ιστορίες από διαφορετικούς ορίζοντες, κλασσικές και σύγχρονες. Τονίζει έτσι την συνέχεια που υπάρχει ανάμεσα στα αριστουργήματα του Καρλ Μπαρκς και την δουλειά σύγχρονων δημιουργών, από τον Ντον Ρόσα μέχρι λιγότερο διάσημους, αλλά πολύ αξιόλογους, νεότερους συναδέλφους του. Πολλές φορές οι επιλογές μας ξένισαν το κοινό. Θυμάμαι ότι όταν αρχίσαμε να δημοσιεύουμε τις ιστορίες του Ντον Ρόσα, πολλοί δυσανασχέτησαν επειδή ήθελαν ένα περιοδικό αφιερωμένο στις ιστορίες του Μπαρκς. Κάποιοι, παλιότεροι κυρίως αναγνώστες είχαν συνηθίσει το στυλ του Μπαρκς και το τόσο προσωπικό σχέδιο του Ντον τους αιφνιδίασε. Όμως επιμείναμε και αποδείχτηκε ότι είχαμε δίκιο. Ο Ντον Ρόσα κατέκτησε τους πάντες, ακριβώς επειδή είναι ένας πάρα πολύ καλος δημιουργός, που έφτιαξε σιγά σιγά το δικό του στυλ και έκανε τους αναγνώστες να τον αγαπήσουν. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι το Κόμιξ ξεκίνησε σχεδόν ταυτόχρονα με τον Ντον. Η πρώτη του ιστορία δημοσιεύτηκε στο Κόμιξ το 1990, τρία χρόνια μετά το επαγγελματικό του ντεμπούτο ως δημιουργού κόμικς. Τολμάμε, λοιπόν, να δημιουργήσουμε νέους ορίζοντες, να προχωρήσουμε ακόμη και όταν οι επιλογές μας μάς βγάζουνα από την πεπατημένη. Αν μέναμε στην πεπατημένη, τα πράγματα θα ήταν πιο εύκολα, όμως δεν θα μπορούσαμε να φτιάξουμε ένα περιοδικό σαν το Κόμιξ.
Κόμιξ: Σε ποιους πιστεύετε ότι απευθύνεται το Κόμιξ;
Χρήστος Τερζόπουλος: Κυριολεκτικά σε όλους. Το Κόμιξ έχει αναγνώστες κάθε ηλικίας και κάθε εθνικότητας. Όπως και όλοι οι υπόλοιποι τίτλοι μας, είναι πρωτίστως νεανικό περιοδικό. Όμως, είναι ένα περιοδικό που μας βοήθησε να ξεπεράσουμε κάποια παραδοσιακά πλαίσια, σε παγκόσμιο επίπεδο, και καθιερώθηκε ως τίτλος που απευθύνεται και σε ενήλικους. Κι ακόμη είναι ένα περιοδικό που έχει γίνει γνωστό και έξω από τα όρια της χώρας μας. Σήμερα, έχουμε τιμής ένεκεν συνδρομητές τους εκδότες από τις Σκανδιναβικές χώρες. Είναι μεγάλη τιμή για εμάς να μας ζητάει το περιοδικό κάποιος που δεν ξέρει ελληνικά για να το διαβάσει, να μας λέει ένας εκδότης ότι θέλει το περιοδικό μας για να το έχει στην βιβλιοθήκη του επειδή του αρέσει αυτό που βγάζουμε. Καταφέραμε να φτιάξουμε ένα περιοδικό που έχει κερδίσει την εκτίμηση όλων, ακόμα και των ιθυνόντων της Ντίσνεϋ. Ένα περιοδικό αναφοράς.
Κόμιξ: Οι εκδηλώσεις για τα 2.000 τεύχη του Μίκυ Μάους ήταν για σας κατά κάποιον τρόπο ένα βάπτισμα του πυρός... ή μάλλον του πλήθους. Τι συγκρατήσατε από αυτές τις εκδηλώσεις;
Χρήστος Τερζόπουλος: Πρώτα απ' όλα, θα πρέπει να πω ότι δεν μου πολυαρέσει η δημοσιότητα. Είμαι εκδότης, όχι ηθοποιός. Από την άλλη, δεν είναι η πρώτη φορά που έρχομαι σε επαφή με τους αναγνώστες μας. Τους συναντώ σε δημόσια ή ιδιωτική βάση και πάντα διαβάζω τις επιστολές τους. Όμως, είναι γεγονός ότι δεν εχουμε ξανακάνει τόσο μεγάλη εκδήλωση. Πάντα μου κάνει εντύπωση το γεγονός ότι οι άνθρωποι που διαβάζουν τα δικά μας <<μικυμάους>>, τα θυμούνται και συνδέονται μαζί τους. Οι καλλιτέχνες δέχτηκαν ευχαρίστως να συμμετέχουν, και φαίνεται πως στα έργα τους μετέφεραν προσωπικές μνήμες και ευαισθησίες. Με συγκίνησε, επίσης, ο ενθουσιασμός και η αφοσίωση του κόσμου στα περιοδικά μας. Στις εκδηλώσεις ήρθε πάρα πολύς κόσμος και έδειξε τρομερή υπομονή για να πάρει ένα αυτόγραφο από τον Ντον Ρόσα. Σε τελική ανάλυση, αυτόγραφα μοιράζαμε, όχι λίρες... Πέρα από την πλάκα, όλα αυτά δείχνουν πόσο μεγάλη επίδραση έχουν τα περιοδικά μας. Κάποια στιγμή με πλησίασε μια αναγνώστρια και μου είπε ότι διαβάζοντας το Κόμιξ δεν ξεκουράζεται, αλλά παίρνει δυνάμεις. Κάποτε πίστευα ότι οι ενήλικοι διαβάζουν κόμικς για να χαλαρώσουν. Φαίνεται ότι τα πράγματα είναι πιο σοβαρά, πιο σύνθετα. Ακόμη και οι μεγαλύτεροι αναγνώστες μας, οι άνθρωποι που μεγάλωσαν διαβάζοντας τα περιοδικά μας και που συνεχίζουν να τα διαβάζουν, περιμένουν πάρα πολλά. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για όλους εμάς και απαιτεί ακόμα περισσότερη προσοχή και φροντίδα.
Κόμιξ: Δύο χιλιάδες εβδομάδες το τιμόνο των περιοδικών Ντίσνεϋ είναι μια ολόκληρη ζωή. Ποια είναι σήμερα η θέση αυτών των περιοδικών στην καθημερινότητάς σας;
Χρήστος Τερζόπουλος: Έχουν αλλάξει πολλά πράγματα από την ημέρα που ξεκίνησα το Μίκυ Μάους. Το επιτελείο ήταν μικρότερο και τα τεχνικά μέσα ήταν διαφορετικά. Σήμερα έχουν αυξηθεί οι υποχρεώσεις μου, αλλά πάντα επιβλέπω προσωπικά τα περιοδικά και την δουλειά των συνεργατών μου. Αυτός είναι ο ρόλος του εκδότη. Μια ματιά <<αφ΄υψηλού>> είναι απαραίτητη για να εντοπίσει κάποια λάθη, να διορθώσει κάποιες λεπτομέρειες που δεν βλέπουν απαραίτητα όσοι είναι απορροφημένοι στην δουλειά τους. Όμως είναι δύσκολο να απαντήσει κανείς σε μια τέτοια ερώτηση, λόγω της ίδιας της φύσης της δουλειάς. Προσπαθούμε να την τυποποιήσουμε, αλλά δεν είναι δυνατόν να μπει σε καλούπια. Τα περιοδικά αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα της καθημερινότητάς μου, αλλά δεν μπορώ να πω με ακρίβεια πόσες ώρες αφιερώνω σε κάθε τίτλο. Θα έλεγα ότι αφιερώνω τουλάχιστον τέσσερις ώρες την ημέρα, όχι απαραίτητα συνεχόμενες και όχι απαραίτητα στο πλαίσιο κάποιου ωραρίου. Μου έχει τύχει να στείλω ηλεκτρονικό μήνυμα ή να αφήσω μήνυμα στον τηλεφωνητή κάποιου συνεργάτη αργά το βράδυ, Σαββατοκύριακο ή Παραμονή Πρωτοχρονιάς για να επισημάνω μια ιστορία ή μια ιδέα κατάλληλη για τα περιοδικά μας. Ακόμα κι όταν πηγαίνω διακοπές, δεν κάνω ταξίδι αναψυχής με την πλήρη έννοια. Είμαι πάντα σε επιφυλακή. Στην θέση που είμαι δεν μπορώ να λειτουργήσω με ωράριο. Αν μου έρθει μια ιδέα, δεν μπορώ να πω στον εαυτό μου ότι θα την αφήσω για το πρωί της επομένης. Αυτή είναι η φύση της δουλειάς.
Κόμιξ: Κάποιο τελευταίο σχόλιο;
Χρήστος Τερζόπουλος: Μου αρέσει αυτή η δουλειά. Δεν μου είναι βάρος. Και φτιάχνουμε ένα καλό περιοδικό, έτσι δεν είναι;
~ ~ ~
Η πορεία του περιοδικού επιβεβαίωσε τον εκδότη του. Το Κόμιξ συμπλήρωσε άλλη μια εκατοντάδα τεύχη, χαρίζοντας ευχάριστες στιγμές σε ανήλικους και ενήλικους αναγνώστες.
Εκατό τεύχη και οκτώ χρόνια μετά, το Κόμιξ γιόρτασε άλλη μια επέτειο. Την συμπλήρωση 25 ετών κυκλοφορίας. Το Κόμιξ 301 ήταν επετειακό και δημοσίευσε μια μεγάλη ανέκδοτη περιπέτεια του Καρλ Μπαρκς και επανατύπωσε μία του Ντον Ρόσα. Με αφορμή την επέτειο των 25 χρόνων, στην αρχή του επετειακού τεύχους αναδημοσιεύτηκε ένα κομμάτι από την συνένετυξη που είχε δώσει ο Τερζόπουλος στο Κόμιξ 200, συνοδευμόμενο από ένα σκίτσο που απεικονίζει τον ίδιο τον Τερζόπουλο αυτοκράτορα, φρουρούμενο από έναν στρατιώτη με την μορφή του Γκούφυ.
Δυστυχώς, το Κόμιξ δεν συνέχισε άλλο την πορεία του. Το τεύχος 303 ήταν και το τελευταίο...